Stel je voor: je zit op een terrasje in de zon, nippend aan je cappuccino, en plots klinkt ergens in de verte een liedje uit je jeugd. Zonder dat je het doorhebt, voel je een warm, nostalgisch gevoel opborrelen. Misschien ben je ineens weer zestien, sta je op een schoolfeest met zweethanden, of ruik je de geur van nat gras na een zomerse regenbui. Wat is hier zojuist gebeurd? Simpel. Je bent geankerd.

Ankers zijn als geheime schakelaars in je brein. Ze verbinden een externe prikkel – een geluid, een geur, een beeld – met een interne ervaring. Dat gebeurt niet alleen met muziek of geuren, maar met alles wat je zintuigen oppikken. Denk aan de geur van versgebakken appeltaart die je direct bij je oma aan de keukentafel zet, of die ene collega die altijd luid zucht waardoor je al geïrriteerd bent voordat hij überhaupt iets zegt.

Soms ontstaan ankers per ongeluk. Je kijkt op een ochtend in de spiegel en draagt toevallig een bepaald shirt. Die dag heb je een topdag, alles lukt, je krijgt complimenten, je voelt je fantastisch. De volgende keer dat je dat shirt draagt, voel je je automatisch weer net iets krachtiger. Zo ontstaat er een subtiele associatie tussen dat shirt en je zelfvertrouwen. Of andersom: je hebt ooit een belangrijk examen verknald terwijl je een specifieke parfum droeg, en sindsdien maakt die geur je onbewust zenuwachtig.

Ankers kunnen ook bewust worden ingezet. Dat is waar het leuk wordt. Stel, je wilt meer zelfvertrouwen voelen op momenten dat je dat nodig hebt. Wat nou als je een specifieke handbeweging, bijvoorbeeld een vuist maken, telkens combineert met een herinnering aan een moment waarin je je krachtig voelde? Doe dat vaak genoeg, en voor je het weet, roept die beweging dat krachtige gevoel op wanneer je het maar nodig hebt.

Professionele sporters doen dit al jaren. Een tennisser die voor elke service zijn neus aanraakt, een sprinter die even zijn schouders losschudt voor de start – dat zijn allemaal kleine rituelen, oftewel ankers, om in de juiste mindset te komen.

En dan hebben we nog de klassieke Pavlov-reactie. Je kent het verhaal van de hond die begon te kwijlen zodra hij een belletje hoorde, omdat hij geleerd had dat dat belletje betekende: etenstijd! Mensen werken niet veel anders. Denk maar aan de ringtone van je telefoon. Als het de ringtone is van je moeder, voel je misschien een lichte warmte of juist lichte stress – afhankelijk van hoe jullie band is. Als het het geluid van je baas is, springt je hartslag misschien automatisch omhoog.

Het mooie is: je kunt je eigen ankers bewust creëren en gebruiken. Wil je meer rust in je dag? Kies een geur, bijvoorbeeld lavendel, en snuif die in wanneer je je echt ontspannen voelt. Herhaal dat een paar keer, en voor je het weet, helpt die geur je automatisch ontspannen. Wil je extra energie? Maak een krachtige beweging – bijvoorbeeld met je armen omhoog juichen – en koppel dat aan een overwinning die je hebt behaald. Hoe vaker je het doet, hoe sterker het anker wordt.

Het enige nadeel? Niet alle ankers werken in alle situaties. Probeer maar eens op je werk een powerpose te doen als je net in een serieuze vergadering zit – je collega’s gaan rare blikken uitwisselen. Maar als je je ankers slim en subtiel gebruikt, heb je een gereedschapskist vol kleine trucjes om je humeur en energie te beïnvloeden wanneer jij dat wilt. En zeg nou zelf: wie wil er nu geen instant zelfvertrouwen op afroep?