We kijken naar de wereld en denken dat we haar objectief waarnemen. We zien een boom en zeggen: ‘Daar staat een boom.’ We horen een geluid en zeggen: ‘Dat is een vogel.’ Maar wat als ik je vertel dat de boom en de vogel slechts bestaan in de manier waarop jij ze ervaart? Dat de wereld die je ziet en hoort niets anders is dan een projectie van jouw bewustzijn? Dat de waarnemer en het waargenomene niet van elkaar gescheiden zijn?

Het mysterie van waarneming
Onze zintuigen lijken een objectieve werkelijkheid te registreren, maar in feite is alles wat we ervaren gekleurd door ons denken, onze herinneringen en onze emoties. Een zonsondergang kan voor de één een romantisch tafereel zijn en voor de ander het begin van een eenzame nacht. Dezelfde regen die voor de boer een zegen is, kan voor de stadsbewoner een hinderlijke onderbreking van zijn plannen betekenen. De werkelijkheid is niet absoluut; ze wordt gevormd door degene die haar waarneemt.

De waarnemer schept de wereld
In de kwantumfysica wordt dit idee nog verder op de spits gedreven. Experimenten laten zien dat de waarneming zelf bepaalt hoe een deeltje zich gedraagt. Dit roept de vraag op: is er een wereld buiten onze waarneming? Of is de wereld slechts een spiegel van ons eigen bewustzijn?

Ook in de filosofie en spiritualiteit wordt deze vraag gesteld. De Boeddha leerde dat het ‘zelf’ een illusie is en dat alles wat we ervaren, slechts een stroom van bewustzijn is. Advaita Vedanta, een oude Indiase filosofische stroming, stelt dat de scheiding tussen waarnemer en waargenomene een misverstand is – alles is één, en de scheiding is slechts een illusie van het denken.

Wat betekent dit voor ons dagelijks leven?
Als de wereld die we waarnemen een reflectie is van ons innerlijk, dan betekent dat ook dat we onze werkelijkheid kunnen veranderen door onze manier van kijken te veranderen. Wanneer we iemand als vijandig beschouwen, zien we vooral diens negatieve eigenschappen. Wanneer we dezelfde persoon met compassie benaderen, openen we een heel ander perspectief.

Misschien is de grootste verandering die we kunnen maken, niet in de wereld buiten ons, maar in de manier waarop we die waarnemen. Wanneer we dit inzien, worden we niet langer geleefd door onze gedachten en oordelen, maar worden we scheppers van een nieuwe ervaring. Want uiteindelijk zijn wij niet slechts de waarnemer – wij zijn ook het waargenomene.

Concrete voorbeelden
Reclame-interpretatie: Een reclamemaker toont alleen de positieve aspecten van een product, wat de perceptie van de consument beïnvloedt. Hierdoor kan de consument een vertekend beeld krijgen van het product en het als waardevoller ervaren dan het in werkelijkheid is.
Zorgverlening: Twee zorgverleners kunnen hetzelfde gedrag van een patiënt verschillend interpreteren. De ene ziet het als aandacht vragen, terwijl de andere het interpreteert als een uiting van pijn. Deze verschillende percepties leiden tot verschillende benaderingen in de zorg.
Teamdynamiek: In een vergadering stelt een teamlid een nieuw idee voor. De initiële reacties van teamleden zijn subjectief, gebaseerd op persoonlijke verwachtingen en ervaringen. Door bewust te worden van deze subjectiviteit en te streven naar een objectieve beoordeling (bijvoorbeeld door naar harde data te kijken), kan het team tot een meer gebalanceerde beslissing komen.
Mode-observatie: In een espressobar kunnen twee mensen naar dezelfde persoon kijken, maar totaal verschillende dingen waarnemen. De een ziet misschien dat iemand een blouse van Zara draagt, terwijl de ander opmerkt dat diezelfde persoon bezorgd lijkt. Deze verschillende waarnemingen beïnvloeden hoe ze de situatie interpreteren en erop reageren.
Teamfunctioneren: Een team dat veel ideeën en dromen genereert, maar moeite heeft deze concreet te maken, ervaart de werkelijkheid op een bepaalde manier. Door bewust te worden van dit patroon en de perceptie te veranderen, kan het team leren om ideeën effectiever om te zetten in concrete acties.

Deze voorbeelden tonen aan hoe onze subjectieve waarneming onze interpretatie van de werkelijkheid vormt en hoe bewustwording van deze subjectiviteit kan leiden tot een meer genuanceerd begrip van situaties en effectievere interacties.

Conclusie
De grens tussen waarnemer en waargenomene is dunner dan we denken. Misschien is er zelfs helemaal geen grens. Wat je waarneemt, wordt gekleurd door wie je bent, en wie je bent, wordt beïnvloed door wat je waarneemt. In dit besef schuilt een diepe vrijheid: de mogelijkheid om bewust te kiezen hoe we de wereld ervaren en hoe we onszelf daarin zien.

Dus, wat zie jij vandaag?