Je kent dat moment vast wel. Je luistert naar iemand die een verhaal vertelt over een pinguïn die zijn weg kwijt is in de Sahara, en zonder dat je het doorhebt, zit je plots te knikken: ja, ik moet inderdaad beter grenzen stellen op mijn werk.

Wat is hier gebeurd?
Welkom in de wondere wereld van metaforen – sluipschutters in de taal, gewapend met verwarring, herkenning en een paar leuke plaatjes in je hoofd. Je denkt dat het nergens over gaat, maar ondertussen gebeurt er van alles in je onderbewuste. Daar waar je kritische stem even een dutje doet.

Want dat is het mooie van metaforen:
• Ze praten over iets anders, maar gaan over jou.
• Ze brengen geen argument, maar een ervaring.
• Ze breken geen weerstand, ze omzeilen ’m gewoon.

Verhaal 1: De kapitein en het stuurloze schip
Stel je een collega voor, Erik. Erik is druk, overspannen en neemt elke taak aan alsof zijn leven ervan afhangt. Je zou kunnen zeggen: “Erik, je moet leren nee zeggen.” Maar Erik is allergisch voor directe communicatie. Dus je probeert iets anders:

“Erik, je bent als een kapitein die elke golf groet en ondertussen vergeten is het roer vast te houden.”

Hij lacht. Een beetje ongemakkelijk. Maar een week later zegt hij ineens tijdens de lunch: “Ik heb het roer weer in handen genomen.”
Bam. Doel bereikt. Zonder weerstand. Zonder discussie.
Omdat je hem niet corrigeerde, maar liet ontdekken.

Verhaal 2: De plant die zijn eigen water opdrinkt
Sanne is zo’n type dat voor iedereen zorgt. Als haar collega’s planten waren, zou zij ze elke dag water geven, bemesten, tegen ze praten én zachtjes wiegen in slaap. Maar zichzelf? Vergeet ze.

Jij zou kunnen zeggen: “Sanne, je loopt jezelf voorbij.”
Maar nee, je zegt:
“Soms ben jij als een gieter die alleen maar aan het sproeien is, tot ze doorheeft dat ze zelf leeg is.”

Ze lacht. Ze huilt een beetje. Ze koopt een hangmat.
(En zegt geen afspraken meer toe op haar vrije dag.)

Verhaal 3: De hamster met de jetpack
Een klassieker uit de categorie ‘volstrekt belachelijk maar o zo raak’:
“Je bent als een hamster met een jetpack: je maakt lawaai, vliegt rond, maar komt nergens als je niet weet waar het wiel staat.”

Mensen lachen altijd. Soms hardop. Maar een dag later zegt iemand:
“Misschien moet ik mijn wiel even terugvinden.”
En dat was precies wat je wilde. Zonder preek. Zonder PowerPoint.

Waarom werkt dit?
Omdat je het kritische brein om de tuin leidt. Je vertelt geen boodschap – je verbeeldt ‘m. En ons brein is dol op beelden, symbolen, verhalen. Dat is hoe het al duizenden jaren informatie verwerkt. Niet via spreadsheets, maar via kampvuurtjes en verhalen over draken, goden, koningen en… hamsters.

Bovendien: het onderbewuste maakt geen onderscheid in tijd.
Als jij zegt: “Je zit op een fiets zonder zadel,” dan denkt het onderbewuste niet:
“Wat een rare suggestie.”
Nee. Het denkt: “Oei.”

Een zorgmetafoor uit de praktijk
Ik sprak laatst een verpleegkundige die worstelde met afscheid nemen van cliënten. Telkens weer die band opbouwen, en dan loslaten. Ze zei: “Ik weet dat het erbij hoort, maar het blijft moeilijk.”

Ik vroeg haar:
“Heb je weleens een theedoek in je hand gehad terwijl je wist dat je straks moest loslaten omdat hij heet was?”

Ze knikte.
“En heb je ‘m tóch even vastgehouden, ondanks de pijn?”
Ze knikte weer.
“Soms is liefde precies zo. Je weet dat het brandt, maar je houdt even vast omdat je het niet kúnt laten gaan.”

Ze was even stil.
En toen zei ze: “Dank je. Nu snap ik waarom het me zo raakt.”

Tot slot: de dansvloer-metafoor
Zie het zo: communiceren met metaforen is als iemand op een dansvloer uitnodigen.
Je trekt niet aan hun arm. Je commandeert niet.
Je beweegt. Zij volgen.
En voor je het weet, dansen jullie samen in een verhaal waar zij de hoofdrol in spelen – zonder dat ze het ooit doorhadden.

En dus… wees geen spreadsheet.
Wees een verhaal.
Wees een olifant op een eenwieler als het moet.

Want het onderbewuste onthoudt niet wat je zei – maar wel hoe het voelde.

PS: Als je dit las en dacht: “Volgens mij zegt dit iets over mij”…
…dan werkt het dus. 😉