In ons dagelijks leven, zowel professioneel als persoonlijk, hebben we vaak maar één kans om een goede eerste indruk te maken. Deze indruk kan een blijvende invloed hebben op hoe anderen ons zien en behandelen. In deze blog bespreken Wim en Bert de nuances van de eerste indruk en delen ze waardevolle tips om deze in je voordeel te laten werken.

Wim: “Hé Bert, goed om je te zien! Je vroeg me laatst of ik iets wist over de eerste indruk. Toevallig ben ik daar best in thuis. Wil je er meer over weten?”

Bert: “Absoluut, Wim. Ik merk dat de eerste indruk vaak bepalend is in mijn zakelijke ontmoetingen. Kun je uitleggen wat het precies is?”

Wim: “Zeker. Een eerste indruk is het onmiddellijke oordeel dat we vormen wanneer we iemand voor het eerst ontmoeten. Dit gebeurt binnen een paar seconden, vaak zonder dat we het zelf doorhebben. Het is een combinatie van hoe iemand eruitziet, hoe hij of zij zich gedraagt, en andere subtiele signalen.”

Bert: “Interessant. Hoe komt het dat we zo snel een oordeel vormen?”

Wim: “Ons brein werkt continu aan het verwerken van informatie en het leggen van verbanden om de wereld om ons heen te begrijpen. Hierbij gebruiken we snelle, intuïtieve processen. Zonder dat we het doorhebben, analyseren we subtiele signalen zoals uiterlijk, lichaamstaal, communicatie en zelfs geur.”

Bert: “Kun je wat voorbeelden geven van die signalen?”

Wim: “Natuurlijk. Denk aan:
Uiterlijk: Kleding, verzorging en algemene presentatie spelen een grote rol. Lichaamstaal: Houding, oogcontact, gezichtsuitdrukkingen en handgebaren. Communicatie: Spraaktoon, snelheid, woordkeuze en non-verbale signalen. Gedrag: Zelfverzekerdheid, vriendelijkheid en behulpzaamheid. Geur: Parfum of lichaamsgeur, vaak onbewust, maar wel invloedrijk.
Deze factoren, gecombineerd met onze eigen onbewuste vooroordelen en ervaringen, vormen de basis voor onze eerste indruk.”
Ik zal je een voorbeeld geven Bert:
jaren gelden was ik HR-manager. En als HR-manager heb ik al heel wat sollicitatiegesprekken gevoerd. De ene kandidaat maakt meer indruk dan de andere, maar wat me altijd bij is gebleven is de sollicitant die met verbijsterende consistentie naar zijn schoenen bleef staren.
Tijdens het hele gesprek, van de introductie tot de afrondende vragen, was zijn blik gefixeerd op zijn footwear. Had hij een fascinerend nieuw paar veters gescoord? Was er een onverwachte vlek op zijn gepoetste brogues verschenen? Of was hij simpelweg zo zenuwachtig dat hij de moed niet had om oogcontact te maken?
Wat de reden ook was, het effect was duidelijk: de kandidaat kwam onzeker en onprofessioneel over. Hij leek niet geïnteresseerd in de baan of ons bedrijf, en zijn focus op zijn voeten maakte het moeilijk om een goed beeld te krijgen van zijn vaardigheden en motivatie.
Natuurlijk gaven we hem de kans om zijn verhaal te doen, en achteraf bleek dat zenuwen de boosdoener waren. Hij was zich terdege bewust van zijn schoenenfixatie en baalde enorm van zijn blunder.
Deze ervaring leerde me een waardevolle les: hoe belangrijk oogcontact is tijdens een sollicitatiegesprek. Het is niet alleen een teken van beleefdheid, maar het helpt ook om een band met de kandidaat op te bouwen en een betere inschatting te maken van hun persoonlijkheid en kwaliteiten.

Bert: “Dat klinkt logisch. En ik heb gelezen over een tweetal psychologische effecten, zoals het Dunning-Kruger-effect en het Halo-effect. Hoe beïnvloeden deze cognitieve vooroordelen onze eerste indruk?”

Wim: “Dat is een goede vraag. Het Dunning-Kruger-effect beschrijft de neiging van mensen met weinig vaardigheden om hun eigen kunnen te overschatten. In de context van de eerste indruk kan dit ertoe leiden dat iemand onterecht zelfverzekerd overkomt, wat uiteindelijk als bluf kan worden gezien.
Het Halo-effect werkt andersom. Hierbij laten we ons oordeel over één aspect van iemand beïnvloeden door een positieve algehele indruk. Stel je voor dat je iemand ontmoet die er verzorgd uitziet en vriendelijk praat. De kans is groot dat je die persoon op basis van deze eerste signalen vertrouwt en positief beoordeelt, zelfs zonder veel informatie te hebben.”

Bert: “Interessant. En wat zijn de gevolgen van deze effecten voor onze eerste indruk?”

Wim: “Beide effecten kunnen onze eerste indruk vertekenen. Het Dunning-Kruger-effect kan ervoor zorgen dat we iemands vaardigheden onderschatten, terwijl het Halo-effect ervoor kan zorgen dat we ze overschatten. Door ons bewust te zijn van deze vooroordelen, kunnen we proberen onze oordelen objectiever te maken.”

Bert: “Hoe kunnen we dat doen?”

Wim: “Hier zijn enkele tips:
Stel vragen: Door een gesprek aan te gaan, leer je meer over iemands capaciteiten en persoonlijkheid.
Observeer gedrag: Let op hoe iemand zich in verschillende situaties gedraagt.
Vermijd generalisaties: Wees voorzichtig met het plakken van etiketten op mensen op basis van stereotypen of vooroordelen.”

Bert: “En hoe belangrijk is de eerste indruk in verschillende situaties?”

Wim: “De eerste indruk is cruciaal in veel situaties, zoals sollicitatiegesprekken, netwerkbijeenkomsten en zelfs eerste dates. Die eerste momenten bepalen vaak of je verder komt en hoe de ander jou blijft zien.”

Bert: “Kun je die eerste indruk ook veranderen?”

Wim: “Nee, je kunt een eerste indruk niet overdoen. Met de juiste stappen kun je een eerste indruk wel beïnvloeden:
Verzorgde uitstraling: Kleding die past bij de gelegenheid, een nette haardos en oogcontact. Open en vriendelijke houding: Rechtop staan, glimlachen en oogcontact maken. Actief luisteren: Interesse tonen in wat de ander zegt. Positieve communicatie: Duidelijk spreken en een vriendelijke toon gebruiken. Authenticiteit: Wees jezelf, want geforceerd gedrag komt onnatuurlijk over.”
Als laatste zou ik nog willen zeggen, let op deze valkuilen. Ik zal die valkuilen uitleggen aan de hand van de vraag: “Waarom hebben wij bij sommige mensen meteen een klik?”
We hebben met sommige mensen meteen een klik, terwijl we met anderen wat meer moeite moeten doen om een band op te bouwen. Maar wat is er nu eigenlijk verantwoordelijk voor die instant connectie? Psychologen hebben een aantal factoren ontrafeld die een rol spelen, maar die ook valkuilen kunnen vormen.
Ten eerste zijn dat mensen die onze identiteit ondersteunen. We vervullen in ons leven allemaal verschillende rollen, zoals partner, ouder, vriend of collega. De mate waarin we ons met die rollen identificeren, verschilt per persoon. De klik met iemand kan groter zijn als diegene jou in een rol bevestigt die jij belangrijk vindt. Hecht je veel waarde aan je rol als ouder, en praat de ander met veel interesse over jouw kinderen? Dan is de kans groot dat je die persoon sympathieker vindt.
Een goeie tweede is als de ander mij aardig vindt. Mensen die we aardig vinden, vinden we vaak ook aantrekkelijker. Dit werkt ook andersom: als we ons aangetrokken voelen tot iemand, is de kans groter dat we diegene aardig vinden. Dit kan onze waarneming van de ander beïnvloeden. We letten meer op positieve eigenschappen en negeren eerder negatieve signalen.
En als laatste, gelijkenissen. We voelen ons vaak meer verwant met mensen die op ons lijken. Dit kan gaan om uiterlijke kenmerken, zoals dezelfde haarkleur of oogkleur, maar ook om meer innerlijke overeenkomsten, zoals dezelfde interesses, opleiding of achtergrond. Zelfs ogenschijnlijk triviale overeenkomsten, zoals dezelfde geboortedatum of dezelfde voornaam, kunnen een rol spelen in het gevoel van klik. Deze valkuilen kunnen je waarneming over de ander vertroebelen.

Bert: “Bedankt, Wim. Dit helpt me echt om beter te begrijpen hoe ik een goede eerste indruk kan maken.”

Wim: “Graag gedaan, Bert. Onthoud dat authenticiteit de sleutel is. Wees bewust van de factoren die een rol spelen en je kunt de eerste indruk zeker in je voordeel laten werken.
Zeg eens Bert, wat was je eerste indruk van mij, toen je binnenkwam?

Bert: “Eigenlijk een hele goeie. Je begon onmiddellijk te glimlachen, alsof je blij was me te zien. Je ging staan, keek me recht in mijn ogen aan en stak je hand uit. Ik voelde me meteen bij je thuis.”

Wim: “Ja, het grote belang van een eerste indruk. Leuk je weer eens gezien en gesproken te hebben Bert.”