Een ‘preferente werkelijkheid’
Op nationale televisie zei oud-generaal en voormalig VVD-senator Frank van Kappen het onomwonden: autoriteiten, overheden en media manipuleren feiten en gebeurtenissen om een ‘preferente werkelijkheid’ te creëren. Met andere woorden: ze vormen onze perceptie van de werkelijkheid door bepaalde feiten te benadrukken en andere te verzwijgen. Dit gebeurt niet alleen bij militaire strategie of geopolitiek, maar in vrijwel elk aspect van ons dagelijks leven.

Stel je voor dat je ’s ochtends je telefoon opent en het nieuws leest. De ene krant kopt met de woorden ‘Dramatische daling in werkgelegenheid’, terwijl een andere krant schrijft: ‘Stabiele arbeidsmarkt ondanks uitdagingen’. Twee keer dezelfde realiteit, maar met een totaal verschillende lading. Woorden hebben kracht. Ze vormen ons wereldbeeld en sturen onze emoties.

Framing gebeurt overal. In de politiek zie je hoe woorden als ‘klimaatcrisis’ en ‘klimaatverandering’ subtiel een ander gevoel oproepen. Het ene woord duwt je richting urgentie en actie, het andere laat het klinken als een natuurlijke gang van zaken. In oorlogsverslaggeving wordt een groepering door de ene partij ‘vrijheidsstrijders’ genoemd en door de andere ’terroristen’. Wat je gelooft, hangt af van welke bron je vertrouwt.

Van Kappen benadrukte dat framing niet alleen een strategie is van overheden, maar een techniek die iedereen toepast. Media willen hun publiek bedienen en spelen in op wat hun lezers willen horen. Politieke partijen bouwen zorgvuldig hun boodschap op om kiezers te overtuigen. Bedrijven laten je geloven dat hun product beter is dan dat van de concurrent. Niemand is immuun voor deze beïnvloeding, hoe kritisch je ook denkt te zijn.

Maar als framing overal is, hoe bepaal je dan nog wat waar is? Misschien begint het met bewustwording. Wanneer je het nieuws volgt, stel jezelf dan de vraag: waarom worden juist deze woorden gebruikt? Wat wordt er gezegd, maar vooral, wat wordt er weggelaten? Is de toon emotioneel geladen of feitelijk neutraal? Door verschillende bronnen naast elkaar te leggen, wordt zichtbaar hoe dezelfde gebeurtenis op verschillende manieren wordt neergezet.

Uiteindelijk is er misschien niet één absolute waarheid, maar meerdere waarheden die naast elkaar bestaan. Onze perceptie wordt gevormd door wat we horen, lezen en zien, maar ook door wat we willen geloven. En misschien ligt daar de grootste uitdaging: niet alleen kritisch zijn op anderen, maar ook op onszelf.

Wat denk jij? Bepaalt framing hoe jij naar de wereld kijkt?