De menselijke geest is getraind om lineair te denken. We extrapoleren onze toekomst door simpelweg een stap vooruit te zetten vanuit het heden. Goethe zei het treffend: “Man sieht nur, was man weiß”. We zien slechts wat we kennen. Dit lineaire wereldbeeld is diep geworteld in onze cultuur, waar voorspelbaarheid en controle leidend zijn. Maar wat als de realiteit niet lineair is? Wat als de toekomst een dynamiek kent die ons begrip te boven gaat?

De illusie van lineaire vooruitgang
In ons dagelijks leven hanteren we een simpel model: A leidt naar B, en B naar C. Dit biedt een gevoel van zekerheid. Maar deze zekerheid is een fictie. Veranderingen in de werkelijkheid zijn zelden rechtlijnig; ze volgen vaak een patroon van exponentiële groei. Dit verschil is cruciaal in de wereld van technologie, en in het bijzonder in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI).

AI groeit niet op een voorspelbare manier. Het verdubbelt zichzelf, versnelt, en wordt op manieren krachtiger die moeilijk voor te stellen zijn. De snelheid waarmee AI zich ontwikkelt, creëert een zogenaamde singulariteit – een punt waarop de snelheid van technologische vooruitgang zodanig is dat het onze capaciteiten om het te begrijpen overstijgt.

De kracht van exponentiële groei
Om de impact van exponentiële groei te begrijpen, is een simpel voorbeeld verhelderend. Stel, je zit bovenin een voetbalstadion. Er valt één druppel water in het stadion, en elke minuut verdubbelt de hoeveelheid water. Na 43 minuten is het stadion slechts voor 7% gevuld. Hoeveel tijd heb je nog? Het antwoord is verbluffend: slechts 6 minuten voordat het hele stadion overstroomt. Dit is de essentie van exponentiële groei. Het lijkt onbeduidend, tot het ineens overweldigend wordt.

Hetzelfde geldt voor technologische ontwikkelingen. Wat vandaag onschuldig lijkt – een AI die menselijke taal begrijpt – kan morgen transformeren in een systeem dat zichzelf her programmeert en optimaliseert, sneller dan wij kunnen bevatten.

De exponentiële realiteit van AI
De wereldwijde AI-revolutie illustreert dit perfect. Waar AI tien jaar geleden beperkt was tot specifieke taken, zoals gezichtsherkenning of spelletjes winnen, zien we nu systemen die op vrijwel elk gebied uitblinken. Maar deze groei gaat niet lineair. De ontwikkelingen versnellen, en met die versnelling groeit ook de kloof tussen wat technologisch mogelijk is en wat mensen kunnen begrijpen of bijbenen.

Dit heeft een paradoxaal effect. Terwijl AI steeds meer mogelijkheden biedt, zullen velen de ontwikkelingen niet kunnen volgen. Het risico bestaat dat grote delen van de samenleving “buiten de boot vallen”. De singulariteit markeert een moment waarop technologie een eigen dynamiek krijgt, niet langer te begrijpen door de meerderheid.

Neem als voorbeeld Alphafold: een revolutie in eiwitvoorspellingen.

Wat nu?
Het besef dat de toekomst niet lineair is, maar exponentieel, moet ons wakker schudden. Niet om te wanhopen, maar om actie te ondernemen. We moeten investeren in kennis, opleidingsprogramma’s en ethisch leiderschap om te zorgen dat deze technologie niet alleen voor de elite, maar voor iedereen toegankelijk blijft.

De singulariteit is geen toekomstvisioen meer; het is een realiteit die dichterbij komt. En zoals met de druppel water in het stadion: we moeten voorbereid zijn voordat het ons overspoelt. Want dit zijn de mogelijke scenario’s:

Superintelligente AI-systemen: AI zou zichzelf kunnen verbeteren in een steeds sneller tempo, waardoor het menselijke intelligentie ver overtreft. Dit zou kunnen leiden tot razendsnel wetenschappelijk onderzoek en technologische doorbraken op gebieden als geneeskunde, energie en ruimtevaart.
Economische transformatie: AI zou complexe economische systemen kunnen beheren, wat zou kunnen resulteren in een meer gelijkwaardige verdeling van welvaart. Een basisinkomen zou kunnen worden ingevoerd, wat leidt tot meer vrije tijd en ruimte voor zingeving.
Gezondheidszorg revolutie: AI zou ziektes kunnen genezen of voorkomen die nu nog als ongeneeslijk worden beschouwd, mogelijk leidend tot een drastische verlenging van de levensduur.
Veranderende sociale structuren: Menselijk contact zou schaarser en kostbaarder kunnen worden door vergevorderde automatisering, wat zou kunnen leiden tot nieuwe vormen van eenzaamheid.
Ethische dilemma’s: Objectieve, datagestuurde besluitvorming door AI-systemen (singletons) zou in conflict kunnen komen met menselijke emoties en verlangens, wat leidt tot maatschappelijke spanningen.
Veiligheid en controle: Geavanceerde monitoringsystemen zouden criminaliteit drastisch kunnen verminderen, maar ook zorgen voor een gevoel van verlies aan privacy en autonomie.

Verklarende woordenlijst
Voor hen zonder technische achtergrond

Lineaire groei
Rechtlijnige groei waarbij een constante toename plaatsvindt over een gelijk tijdsinterval. Voorbeeld: Elke dag groeit een boom met 1 cm.

Exponentiële groei
Een proces waarbij de groei toeneemt met een vast percentage over een bepaalde periode. De snelheid van groei neemt steeds meer toe. Voorbeeld: Eén druppel water in een stadion verdubbelt elke minuut in grootte.

Extrapolatie
Het proces van het voorspellen van toekomstige waarden op basis van bekende gegevens uit het heden of verleden. Voorbeeld: Als je weet dat je elke dag 10 km kunt rijden, kun je voorspellen hoe ver je na een week bent.

Singulariteit
In de context van technologie: een moment waarop technologische vooruitgang zo snel en complex wordt dat het menselijk begrip niet meer kan bijbenen. Dit wordt vaak geassocieerd met kunstmatige intelligentie die zichzelf verder ontwikkelt.

AI (Kunstmatige Intelligentie)
Technologie die machines in staat stelt menselijke intelligentie te imiteren, zoals leren, redeneren en beslissingen nemen. Voorbeelden zijn spraakassistenten zoals Siri en zelfrijdende auto’s.

Goethe
Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) was een Duitse schrijver, denker en wetenschapper. Hij wordt vaak aangehaald voor zijn filosofische inzichten.

Fictie
Iets dat niet echt is, maar verzonnen of kunstmatig gecreëerd. In de context van het blog: het idee dat de toekomst voorspelbaar is, is een fictie.

Technologische vooruitgang
De verbetering of vernieuwing van technologieën, processen en systemen die ons leven en werk efficiënter maken. Voorbeeld: de overgang van vaste telefoons naar smartphones.

Ethiek
Het nadenken over wat goed en fout is in menselijk handelen, vaak toegepast op specifieke gebieden zoals technologie of zorg.

Paradox
Een schijnbare tegenstelling die bij nader onderzoek toch waar blijkt te zijn. Voorbeeld in de blog: Hoewel AI ons leven makkelijker maakt, creëert het ook ongelijkheid omdat niet iedereen het tempo kan bijhouden.

Elite
Een kleine, bevoorrechte groep mensen met meer kennis, macht of middelen dan de rest van de samenleving. In dit geval: degenen die de technologie beheersen of ervan profiteren.

Benchmarking
Het vergelijken van prestaties, processen of standaarden met die van anderen, meestal met als doel verbetering. In AI wordt vaak gekeken naar de prestaties van verschillende systemen.

Zelfoptimalisatie
Het vermogen van een systeem of technologie om zichzelf continu te verbeteren zonder menselijke tussenkomst. Een belangrijk kenmerk van geavanceerde AI.